20 Temmuz Satranç Günü


Satranç "kralların oyunu" adıyla özdeşleşmiş ve yüzyıllar içinde devam eden tutku sayesinde spor dalı olarak da kabul görmüş bir oyundur. UNESCO tarafından 1966 yılında 20 Temmuz Satranç Günü olarak ilan edilmiş ve her sene çeşitli etkinlik ve turnuvalar ile yaşanan bu tutku ve mücadele canlı tutulmaya devam edilmiştir.

Satranç dünya üzerinde geniş kitlelere yayılmış ve aklın oyunu olarak da büyük öneme sahiptir. Oynayanı dinlendirirken aynı zamanda beynin aktif çalışmasını sağlayan strateji oyunudur. Peki, ilk olarak satranç ne zaman kimler tarafından icat edildi hiç merak ettiniz mi?

Satranç Oyununu Kim Buldu?

Aslında insanlık tarihine bakıldığında satranç oyununun kesin olarak bulunma zamanı hakkında net bir bilgiye sahip olamasak da satranç oyunu M.Ö 2000'li yıllarda Mısır Piramitleri üzerindeki kabartmalardan fark edildiği üzere oynanan bir oyun olduğu bilinmektedir. İlk kesin kanıt olarak ise M.S. 6. yüzyılda Hindistan'da icat edildiğidir. Daha sonrasında M.S. 10. yüzyıl gibi Asya ve oradan Orta Asya ve Avrupa kıtasına yayılmıştır.

M.S. 15. yüzyılda ise Avrupa'da soylu olarak nitelendirilen halk arasında oynanması nedeniyle " kraliyet oyunu" adını almıştır. Geçen süre zarfında satranç günü kapsamında turnuvalarda oynanan belli standart 19.yüzyılda başlamıştır.

Satranç hakkında diğer bir bilgi ise 6. yüzyılda İran tarafından oynanan bir oyun olduğu ve 7. yüzyıldan itibaren İslamiyet’in yayılışı Asya, Afrika ve oradan da Avrupa'ya yayıldığı söylenmektedir. İlk zamanlar şövalyeler tarafından oynanan satranç oyunu kilise tarafından uygunsuz bulunsa da geçen süre zarfında kabul görmüştür.

Satranç Oyunun Amacı Nedir?

Yüzyıllar boyunca severek oynanan satranç oyununun amacı rakibini mat etmektir. Nedir mat etmek? Mat etmek rakibin şahının hamlesi kalmayarak ve şahını koruyacak başka taşlarının kalmaması anlamına gelir. Mat etmek rakibin şahının oynayacak kaçacak hamlesinin kalmayarak veya onu koruyacak taşlarının kalmayacağı şekilde kaldığı durumdur. Şahı korunmasız ve güçsüz bırakma ilkesidir.

Tamamen stratejiye dayalı bir oyundur. Karşıdan bakıldığında karmaşık ve anlaması zor görünen bir oyundur. Peki bu kadar bahsettiğimiz satranç oyunu nasıl oynanır?

Satranç Oyunu Nasıl Oynanır? Satranç Oyun Kuralları Nelerdir?

Satranç oyunu asillerin oyunu olarak çıkması nedeniyle, sessiz, sakin ve bir o kadar dikkat gerektiren bir oyundur. Kendine has kural ve prensipleri vardır. Kısaca;

Satrançta hızlı gelişim önemli bir hamledir. Hızlı gelişimde en önemli adım piyon fedası yani gambittir. Bu sayede daha fazla taş orta kısma rahatça gelebilir.

Eğer oyunda şah tehdit altında değil ama oynayacak tek taşı kalan şah ise ve tehdit altında oylayan bir kareye hamle yapamayacak durumda ise oyun pat olur. Yani berabere olarak kabul edilir.

Oyun herhangi bir zamanda rakiplerden birinin yenilgiyi kabul etmesi veya beraberliği teklif etmesi durumunda sona erer. Satranç oyunun amacı oyun sırasında taşlarını avantajlı yerlere yerleştirmek ve rakibinin hareketlerini kısıtlayarak taşlarını almak yoluyla gücünü azaltmaktır. Satranç oyununda her taşın belli kurallar dahilinde hareketi uygundur.

Her taş bu kurallar dahilinde hareket eder ve ulaştığı karedeki rakibin taşını oyun dışı bırakır, onun yerine yerleşir. Oyun dışında kalan taş bir daha oyuna dahil edilemez. Tek bir şart vardır. Bulunduğu hattın son karesine varan bir piyon var ise bu piyon oyun dışı kalmış herhangi bir taşa dönüşebilir. Şahtan değersiz piyondan daha değerli bir taş olur.

Genel olarak kısaca bilgi verdik, sıra geldi satranç oyunun kuralları nelerdir? İşte satranç oyun kuralları;

•       Satranç tahtası sekiz satır sekiz sütun olmak üzere toplam 64 kareden oluşur. Sekiz satır 1-8 şeklinde adlandırılır. 8 sütun ise a-h olarak adlandırılır.

•       Oyun başlarken beyaz taşla başlar yani tahta oyuncunun sağındaki ilk kare yani k1 karesi açık renk olmalıdır.

•       Toplam siyah beyaz olmak üzere 32 taş bulunur. 16'sı koyu renk (siyah) 16'sı açık renk (beyaz)' tir.

•       Her oyuncunun 16 taşı olur. Bu taşlar; sekiz figürden oluşur.

1.    Şah...1 adet

2.    Subaylar (bunlar kendi arasında ağır taşlar ve hafif taşlar olarak ikiye ayrılır)

3.    Ağır taşlar

4.    Vezir...1 adet

5.    Kale...2 adet

6.    Hafif Taşlar

7.    At...2 adet

8.    Fil.…2 adet

9.    Piyonlar...8 adet

•       Satranç tahtası taş dizilimi ise şu şekildedir. Satranç tahtasını sağ alttaki kare beyaz olacak şekilde tutmalısınız. Son satırdan bir önceki satır sadece piyonlar dizilir.

•       Son sıraya figürlü taşlar dizilir. Diziliş beyaz taşlar için soldan sağa doğru siyah için ise tam ters yöndedir.

•       Sıra beyaz için soldan sağa kale, at, fil, vezir, şah, fil, at ve kaledir. Vezir figürlü taş her iki taraf içinde taşıdıkları taşın rengi olan karede olmalıdır.

•       Vezirin yeri Latinceden (Regina regit colorem) çevrilen Vezir (karenin) rengi(ni) belirler. Yani siyah taşlara sahip iseniz veziriniz siyak karede beyaz taşlara sahip iseniz de veziriniz beyaz karede olacaktır.

•       Oyuna ilk olarak beyaz taraf başlar. Oyuncular sırayla bir taş oynarlar. Oyuncuların ardı ardına taşlarını hareket ettirmesine hamle denir.

•       Bu işlem sırasında satranç notasyonu, daima bir beyaz ve bir siyah taş hareketine bir sayı eşleştirmekte ve buna bir hamle denilmektedir.

•       Bu şekilde ne ifade edildiği anlaşılmakta bazı durumlarda oyuncunun yaptığına yarım hamle de denilmektedir.

•       Hamle sırası geldiğinde her oyuncunun mutlaka oynama zorunluluğu vardır.

•       Her taş bir karede bulunur. Bu şu anlama gelir bu taş kendi taşları için o kareyi bloke etmiştir demektir.

•       Karşı tarafın taşları için bu kare kapalı anlamına gelir. Bir taşın gitmek istediği karede rakibin taşı varsa önce taşı tahtadan alır bu kare boşalır. Boşalan kareye kendi taşını koyar. Yapılan bu işleme satrançta karşı tarafın taşını almak denilmektedir.

•       Eğer bir satranç taşı bir sonraki hamlede alınabilecek durumda ise bu taş tehdit altında denir. Devamında yarı hamlede onu alan taşı da almak mümkün olacak ise bu taş bu şekilde korunmuş olmaktadır.

•       Çok önemli bir nokta şahlardan biri bir hamle ile tehdit altına girdiğinde bunu oluşturan oyuncu rakip oyuncuya Şah! diyerek ikaz eder. Bu kural eskiden mecbur bir kural olmasına karşın şimdiki satranç günü turnuvalarında bu mecburiyet FIDE(Fédération Internationale des Échecs veya Dünya Satranç Federasyonu) kurallarında bulunmamaktadır.

•       Şah ikazına karşılık karşı taraf gereken tedbiri almalıdır. Şah verilmiş bir şahın kendini rok yaparak kurtarması kesinlikle yasaktır.

•       Oyunun son olarak hedefi şah verilmiş olması ve devamında o şahı korumak mümkün olmamasıdır. Yani şah mat.

Dünya Satranç Günü EtkinlikleriDünyanın belki de en prestijli spor dalı diyebileceğimiz satranç oyunu için meraklı ve tutkulu sevenleri tarafından her sene 20 Temmuz Satranç Günü çeşitli etkinlikler organize edilir. Satranç günü kapsamında çeşitli turnuva ve yarışmalar yapılır. Dünyanın dört bir yanından satranç tutkunları bir araya gelerek ilginç maçlar çıkarırlar.

Eğer sizde bir satranç düşkünüyseniz yaklaşan 20 Temmuz Satranç Günü için özellikle çocuklar için veya kendiniz için satranç tahtası ve satranç takımı alarak iyi bir alışveriş yapabilirsiniz.